Malware, czyli złośliwe oprogramowanie

Złośliwe oprogramowanie to dziś jedno z najpowszechniejszych zagrożeń cyfrowych. Skala ataków rośnie z roku na rok, a coraz większa liczba urządzeń podłączonych do sieci sprawia, że malware staje się problemem uniwersalnym. Co warto o nim wiedzieć? Jak się chronić?

Co to jest Malware?

Malware to skrót, który pochodzi od słów malicious software. Oznacza złośliwe oprogramowanie, które zostało stworzone z myślą o uszkodzeniu sprzętu, kradzieży danych lub poufnych informacji. Może ono też skutkować całkowitą blokadą sprzętu.

Malware to każde oprogramowanie stworzone z intencją wyrządzenia szkody. Nie musi to być od razu program szyfrujący dane – równie groźne są aplikacje szpiegujące, przejmujące kontrolę nad systemem czy wykorzystujące jego zasoby do celów przestępczych. Malware szkodzi użytkownikowi, choć jego obecność nie zawsze jest od razu widoczna. Działa cicho, często ukrywa się pod pozorem legalnych programów i może przejmować pełną kontrolę nad systemem operacyjnym.

Rodzaje Malware

Rodzajów złośliwego oprogramowania jest wiele, bo każde ma inny sposób działania i inny cel.

• Wirusy to programy, które „doczepiają się” do zwykłych plików i aktywują się, gdy ktoś je otworzy,
• Trojany udają normalne aplikacje, ale po uruchomieniu robią coś szkodliwego w tle,
• Ransomware blokuje dostęp do plików i żąda okupu za ich odzyskanie,
• Spyware potajemnie śledzi, co robisz na komputerze, np. co wpisujesz na klawiaturze,
• Rootkity są szczególnie niebezpieczne. Mogą uzyskać uprawnienia administratorskie, które umożliwiają im szeroką kontrolę nad urządzeniem,.

Jak Malware infekuje urządzenia?

Do infekcji dochodzi przez różne kanały, które często nie są oczywiste dla przeciętnego użytkownika. Złośliwe oprogramowanie może być dostarczone poprzez wiadomości e-mail zawierające załączniki lub linki do zainfekowanych stron – to tzw. malspam.

Innym wektorem są malvertising, czyli złośliwe reklamy umieszczane w legalnych serwisach internetowych. Wiele infekcji pochodzi również z tzw. dropped malware, czyli komponentów złośliwego kodu instalowanych przez inne programy.

Powszechnym źródłem zagrożenia są także pendrive’y i inne nośniki USB, które użytkownicy nieświadomie podłączają do swoich komputerów. Do tego dochodzą fałszywe akualizacje, które podszywają się pod legalne komunikaty systemowe lub aplikacyjne.

Objawy i skutki infekcji Malware

Infekcja złośliwym oprogramowaniem daje różne objawy, które mogą, ale nie muszą być oczywiste.

• Użytkownik może zauważyć, że jego komputer działa wolniej niż zwykle, pojawiają się dziwne reklamy w przeglądarce lub następują nieoczekiwane przekierowania na nieznane strony.
• Zdarza się również, że system uruchamia się dłużej, zawiesza się bez powodu albo wyświetla błędy, które wcześniej się nie pojawiały.

Za tymi symptomami często kryją się poważne konsekwencje. Malware może prowadzić do kradzieży danych osobowych, loginów, haseł czy danych kart płatniczych. Jego celem może być także wymuszenie okupu – użytkownik traci dostęp do własnych plików, a jedyną „proponowaną” drogą odzyskania danych jest zapłacenie atakującemu.

W bardziej zaawansowanych przypadkach malware może uszkodzić system lub wykorzystać zainfekowane urządzenie jako element większej siatki botnetów, służących do dalszych ataków.

Jak chronić się przed Malware?

Gdy już dojdzie do infekcji, ważna jest szybka i schematyczna reakcja.

• Pierwszym krokiem powinno być natychmiastowe odłączenie zainfekowanego urządzenia od sieci, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się malware’u.
• Następnie należy przeprowadzić analizę zagrożenia i ustalić, z jakim typem złośliwego oprogramowania masz do czynienia.
• Zgłoszenie szkody – np. w ramach procedur wewnętrznych w firmie, jeśli komputer jest częścią rozbudowanej sieci lub na policję, jeśli doszło do przestępstwa.
• W dalszej kolejności przeprowadza się proces remediacji, czyli usuwania złośliwego kodu, czyszczenia systemu lub, w skrajnych przypadkach, reinstalacji oprogramowania.
• Jeżeli użytkownik ma aktualne kopie zapasowe, jest możliwe odzyskanie utraconych danych.
• Ostatnim etapem jest zmiana wszystkich haseł i dokładny audyt systemu, który pozwala zapobiec podobnym atakom w przyszłości

Malware to realne zagrożenie dla Twoich finansów. Może przechwycić dane logowania do banku, wykraść pieniądze lub zablokować dostęp do konta. Ataki często zaczynają się od fałszywego e-maila lub linku. Właśnie dlatego tak ważne jest to, by nie instalować nieznanych plików, aktualizować system i ufać tylko oficjalnym kanałom bankowości.

Malware może wykorzystywać techniki takie jak anty-emulacja, anty-wirtualizacja, packery (narzędzia do zaciemniania kodu) czy polimorfizm, czyli automatyczną zmianę własnego kodu. Dzięki temu unika wykrycia przez tradycyjne skanery antywirusowe i pozostaje aktywny przez dłuższy czas.

Wirus potrzebuje innego pliku, by się uruchomić i rozprzestrzeniać, infekując kolejne pliki. Robak działa samodzielnie i najczęściej rozsyła się w sieciach (np. LAN, Internet). Z kolei trojan udaje legalne oprogramowanie, by zyskać dostęp do systemu, ale sam się nie powiela.